dinsdag 24 december 2013

Boarre

Ien fan de bekendste Fryske boeken is Trinus Riemersma syn 'De reade bwarre'. It wurd 'bwarre' yn de titel wurdt meastal as 'boarre' skreaun. It ferwiist nei in mantsjekat. 'Boarre' is besibbe oan it Ingelske 'boar' (mantsjebaarch) en it Nederlânsk 'bear' (brûkt foar ferskillende manlike bisten). 'Kater' is nammers net perfoarst min Frysk - dat wurd waard healwei de 19e ieu al yn it Frysk brûkt as synonym fan 'boarre'.

woensdag 18 december 2013

God en goaden

Moat 'god' mei in haadletter of lytse letter? Dat hinget der fan ôf hoe't it brûkt wurdt. As it om in eigennamme giet, dan skriuwe wy it mei in haadletter: it gebod fan God, ûntsach hawwe foar God. Giet it om in godheid of goaden yn it algemien, dan moat it mei lytse letter skreaun wurde: de god fan it jild, bang wêze foar de goaden. En dan kin 'god' ek noch brûkt wurde as útropwurd: o God, no geane wy deroan! Dan wurdt God mei haadletter skreaun.

woensdag 11 december 2013

Konsekwinte bynwurden

Wurden lykas omdat, trochdat, neidat, ensfh. binne bynwurden (Holl. Voegwoorden). Se hawwe in febiningsfunksje yn gearstalde sinnen. Se einigje op dat, mar dat wurdt faak ferkoarte ta 't (apostrof + t). Om fan in wurd in bynwurd te meitsjen, moat der dat of (meastal) 't oan fêstplakt wurde. Foarbyld: hat er ferteld, wannear't er komt? Of: witsto, hoe't dat moat?. It Hollânsk hat dy apostrof +  t net, wylst it Frysk dêr hiel konsekwint yn is. Dat hat net altyd sa west. By it lêzen yn Rimen en Teltsjes falt it op dat dy 't faak ûntbrekt. De Halbertsma's wienen yn de njoggentjinde ieu sa konsekwint net as de Friezen fan hjoed-de-dei.

woensdag 4 december 2013

Stedfrysk is gewoan Hollânsk

Wy hearre noch geregeld minsken dy't de dialekten fan Fryske stêden lykas Ljouwert en Harns in mingfoarm neame fan Frysk en Nederlânsk. Dat is net korrekt. De namme 'Stedfrysk' makket de betizing noch grutter, want Stedfrysk is hielendal gjin Frysk. Eins is de taal fan de Fryske stêden gewoan Hollânsk. Hollânsk dialekt, wol te ferstean, oernommen út Hollân yn de tiid dat de Nederlânske standerttaal noch net bestie. Dy is nammentlik opboud út Hollânske, Brabânske, Flaamske en in pear East-Nederlânske eleminten.