Steunkous of styphoas?

It rint yn de sprektaal soms nuver trochinoar. Fan âlds wurde skonken yn it Frysk beklaaid mei hoazzen (sprek út: ‘waazen'), in wurd dat noch wol gongber is yn de sprektaal. Fier foardat froulju pantys oandienen, droegen se hoazzen. Yn it Nederlânsk binne dat kousen. Der besteane ek hoazzen dy't net oan boppen ta oer de skonken strûpt wurde, mar ûnder de knibbel ophâlde. Dy hjitte yn it Nederlânsk kniekousen en soenen yn it Frysk eins knibbelhoazzen neamd wurde moatte. Yn de skriuwtaal komt dat ek wol foar, mar is it wol sprektaal? En steunkousen, binne dat yn it Frysk dan styphoazzen?

In lekker wyntsje

Giet it yn ‘in lekker wyntsje’ om wyn as de frucht fan de wynstôk of om wyn as de beweging, streaming fan lucht? Twa wurden dy't in ferskillende betsjutting hawwe, mar gelikens útsprutsen en gauris gelikens skreaun wurde, wurde homonimen neamd. Wyn - wyn is sa'n wurdpear. In oar homonym wurdpear is hurd: ‘Dy auto rydt te hurd’ en ‘de iepen hurd baarnt mar bêst.’ By dit pear is der ferskil yn wurdsoarte, en dan falt al gau op dat it om twa ferskillende wurden giet. Mar by ‘wyn’ is suver alles itselde: de skriuwwize, de útspraak, de wurdsoarte, it meartal en it ferlytsingswurd. Yn sa'n gefal moat der wat mear omtekst by om it te begripen: ‘sile mei in lekker wyntsje yn it seil en in lekker wyntsje yn it glês.’

Dêr't de dyk it lân omklammet

1. Yn it doarp dêr't er opgroeid is, wie mar ien skoalle.
2. Wêr't er opgroeid is, wit ik net.

Yn de earste sin brûke wy dêr't, want it ferwiist nei doarp en yn de twadde sin stiet wêr't om't net bekend is wêr't it nei ferwiist: it kin fan alles wêze, yn in doarp of in stêd, of yn in oar lân. It bekende liet It Heitelân begjint mei dêr't de dyk it lân omklammet. Dêr wurdt it plak fan ferwizing ek net neamd, mar it plak is net alhiel ûnbeskaat. Der wurdt eins bedoeld: op it plak dêr't, ferlykje it Hollânske daar waar.

Yn it bûsboekje stiet by wike 6 de siswize: Wêr't wurden tekoartsjitte, sprekt de muzyk. Bedoeld wurdt fansels wannear't, op it stuit dat, of op it plak dêr't. Soe it om dy lêste mooglikheid út te drukken net better wêze om net wêr't, mar dêr't te brûken: daar waar?

Whatsapp-aap en Facebook-bear?

As bern waarden wy warskôge om foaral goed op te passen. En ast al ris oer de skreef gean soest, dan kaamst yn de gefangenis en dan krigen je brea mei kikkerts. En as bern moasten je jûns as it tsjuster waard gau yn de hûs komme, want efter de hage sieten de kilekanen! Sokke warskôgings wurde ek wol berneskrik neamd. Mear foarbylden derfan binne de wâlhûn, in tinkbyldige hûn dy't bern yn it wetter lûke soe en Jeltsje-mei-it-kealtsje, in net-besteande frou dy't yn it nôt tahâlde soe. Hoe wurde de bern tsjintwurdich bang en benaud makke? Miskien mei de whatsapp-aap, de pingpakker of de facebook-bear dy't jin troch it skerm de smartphone ynlûkt?