maandag 24 december 2012

krysttiid

It earste diel fan it wurd 'krysttiid' komt fan de namme Kristus, ien fan de beneamingen fan Jezus en betsjut 'salvling'. Yn Bibelske tiden waarden keningen en profeten mei oalje salve as wijing ta har taak. Yn it Aldfrysk kaam de namme Kristus noch folút foar yn it wurd krysttiid: 'kristestiid'. Letter is dat ferkoarte ta 'kristtiid' en is de útspraak fan de i nei in y tagien: krysttiid. Wat opfalt is dat it Nederlânsk yn bygelyks it wurd kerstfeest de foarm 'kerst' hat, mei in 'e', en mei de 'r' nei de 'e'. Dat 'kerst' komt ek fan Kristus (Christus). Dy Nederlânske foarm 'kerst', is al hiel âld, op syn minst út de trettjinde ieu. 'Kerst' kaam eartiids allinnich mar foar yn gearstallings as 'kerstnacht' en 'kerstmis'. Hjoed-de-dei komt 'kerst' ek los foar, as ferkoarting fan kerstmis: 'We krijgen een witte kerst'. Yn it Frysk wurdt 'kryst' as ferkoarting fan 'krystfeest' as Hollanisme beskôge. Mei krysttiid krije wy gjin 'wite kryst' dus!

dinsdag 18 december 2012

Friesland, USA



Der binne yn de Feriene Steaten trije doarpen dy’t Friesland hjitte: yn de steaten Wisconsin, Minnesota en Michigan (dat hjit Vriesland). It binne nammen dy’t troch Fryske emigranten jûn binne oan it plak dêr’t se har doe nei wenjen setten. Der binne ek doarpen dy’t Groningen of Zeeland hjitte (yn Michigan): dêr binne ek in soad Friezen delstrutsen. Typysk dy provinsjes dêr’t in soad minsken út emigrearre binne.
Friesland, Wisconsin: 

dinsdag 11 december 2012

Lichemsdielen



Minsken liene maklik wurden út frjemde talen, mar beskate wurden wurde mar hiel selden liend. Allinne útstjerrende talen liene bygelyks nammen foar lichemsdielen. Dat jonge minsken yn it Frysk gauris ‘neus’ sizze, betsjut dan ek net folle goeds.



dinsdag 4 december 2012

Hynders



In hynder is in eal dier en hat dêrom gjin poaten, kop of bek. Mar o wee as er net mear foldocht, dan feroaret de flaainamme ‘happe’ yn skelwurden as ‘knol, gûl, goarre, bok, kamiel, fjoerskiter, krêbebiter, pismerje’ of ‘âld strûk’. Witte jo noch mear skelwurden foar âlde hynders of oare dieren?

dinsdag 27 november 2012

Gelyk



It bywurd ‘gelyk’ betsjut yn it Frysk ‘op deselde wize’ (dat skriuwe jo gelyk), ‘op deselde ôfstân’ (it rint lang net gelyk) of ‘mei in selde oantal punten’ (fjouwer earsten gelyk). It giet hieltyd om it- of deselde. Gelyk betsjut yn it Frysk net ‘daliks’ (Ik kom gelyk). Dan is it in hollanisme dat men te faak heart.

maandag 19 november 2012

Talitha



Talitha is in famkesnamme dy’t men net faak tsjinkomt. De namme is bibelsk en komt út it Arameesk, de taal fan Jezus. It betsjut gewoan: famke. It is in orizjinele namme. De meast populêre nammen wiene begjin dit jier yn Nederlân: Emma, Julia en Sophie (foar famkes) en Lucas, Daan en Sem (foar jonges). Wat fine jo: moatte we, as it heal kin, in Fryske namme sykje of binne populêre ek wol moai?

dinsdag 13 november 2012

In Amerijke

Witte jo wat in amerijke is? Dat is in in koart skoftsje tiid, mar efkes. Men kin bygelyks om 'in amerij(ke) geduld' freegje, sa't Omrop Fryslân foarhinne by in steuring die. 'Amerij' is in ferbastering fan 'ave Maria'. It giet tebek op de tiid dy't it bidden fan it Ave Maria-gebed duorret (in koart gebed, net hiel lang dus).

dinsdag 6 november 2012

Teie of rane?


Nei de winter teie iis en snie. En as wy pankoekbakke wolle, dan litte wy de bûter rane. Mar wat dogge in iisko op in stokje en softiis yn in hoarntsje? Teie dy yn 'e sinne of rane se? Wat sizze jo?

It Wurdboek fan de Fryske Taal oer teie en rane?
(set in finkje yn de fekjes 'subbetekenissen' en 'citaten')