zaterdag 29 mei 2010

Taalbaas Stavering

Twalûden
It wurd boat wurdt útsprutsen mei it twalûd oa. Dat twalûd sit ek yn toan, moal, doaze.
Yn it Hollânsk komt dat twalûd allinnich foar de letter r foar. Op skrift wurdt it yn dy taal net as twalûd oanjûn, mar as lang ienlûd. De Hollânske wjergader fan boat is boot (ferskillende stavering en ferskillende útspraak) en foar it Fryske boar hat it Hollânsk boor (ferskillende stavering, mar deselde útspraak). Hollânsktaligen fernimme net dat se dêr in twalûd útsprekke.

Dekôr of dekoar?
Twalûden wurde stavere mei twa ferskillende letters. As it letterpear út twa deselde tekens bestiet, wurdt dêr it lange ienlûd mei bedoeld, b.g. knoop.
It útsprekken fan in twalûd foar de r giet suver automatysk, sawol yn it Hollânsk as yn it Frysk. Mar hoe sit it dan mei lienwurden dy't ferfryske wurde? It Frânske décor hat yn de Fryske foarm in k krige, mar ek in o mei in kapke. Foar de r soe men dêr in twalûd ferwachtsje, yn it Frysk stavere mei oa. Soe it net better wêze om it wurd as dekoar te skriuwen?

Frânske útspraak
Yn de Frânske útspraak skynt de (lange) o fan décor wat leger yn de mûle te lizzen, sa likernôch as yn stôk. Is it foar ús net folle gewoaner om foar de r (ús r) it twalûd oa te sizzen? De wurden dekoraasje en dekoratyf hawwe gjin ô. Dat komt omdat de klam der net op falt, mar as de klam der al op komt te lizzen, soe de o miskien better troch oa as troch ô ferfongen wurde kinne. Wat fine jo better: dekôrstik of dekoarstik? It is mar in fraach. Jo kinne reagearje.

vrijdag 7 mei 2010

Taalbaas: Op in minne namme lizze

As men lyts is en krekt it lêzen leard hat, sjocht men soms nuver oan tsjin ûngebrûklike staveringen. Foaral nammen soargje wol foar fraachtekens, want dy hoege net neffens de regels skreaun te wurden. Foarnammen as Sytse of Metsje kinne skreaun wurde as Sijtze of Mettje. Soms sitte der nuvere letterkombinaasjes yn in namme: by Philips moat de ph- net as twa losse letters útsprutsen wurde, mar as f. Filips dus en net 'puhilips'.

As de namme út in oare taal komt, falt it soms ek net ta om in goede útspraak te jaan. As jo yn Wales it paad nei Llanfairyneubwll freegje, is it noch mar de fraach wêr't se jo hinne stjoere.

Net-Frysktaligen yn Fryslân hawwe ek sa'n soarte fan probleem. Oeral komme jo Fryske nammen tsjin fan persoanen, bedriuwen, strjitten en doarpen. As men dy net daliks begrypt en útsprekt neffens de stavering, dan krije je soms rare fersinnen. Foarnammen as Lieuwe en Dieuwke wurde útsprutsen sokssawat as Lieve en Diewke. Yn de bedriuwsnamme Elkien moat -ien krekt as de -ie- yn stien útsprutsen wurde. Mar men heart almeast Elkyn. Sels Fryskpraters hawwe der wol oan.

De plaknamme Jirnsum wurdt yn it Frysk sokssawat útsprutsen as Jeansum, wêrby't de -n- 'troch de noas' sein wurde moat. Mar yn de trein roppe se meastal troch de ynterkom Statsjon Grou-Jirnsum, mei staveringsútspraak. Yn de bus fan Ljouwert nei Drachten seit de juffer troch de ynterkom 'volgende halte Folgéren', wêrby't de haltenamme dus as 'folgeeren' oplêzen wurdt. Hjir leit in taak foar de âldjiersploech fan de Frijsteat Folgeren!

Leit it Frysk op in minne namme? Tinke jo 'what's in a name', of moatte wy om swierrichheden tefoaren te kommen Nederlânske nammen of maklike Fryske nammen brûke?

zaterdag 1 mei 2010

Taalbaas Stavering

De wurden dy’t hjirûnder by A, B en C steane wurde eins op deselde wize útsprutsen. Yn de mûnlinge kommunikaasje sil it gjin probleem wêze, mar om it goed op te skriuwen, is wol hiel dreech. Wat is de goede stavering? Is it A, B of C?

A. (de gouden) iu
B. (de gouden) ieu
C. (de gouden) ieuw

Klik hjir foar it goede antwurd.